Boek I.
De oorlog tusschen vier muren.
[7]Eerste hoofdstuk.
De Charybdis der voorstad St. Antoine en de Scylla dervoorstad van den Tempel.
De beide merkwaardigste barricaden, waarvan deopmerker der maatschappelijke ziekten weet, behooren niet tot hettijdvak waarin de behandeling van dit boek valt. Deze barricaden,beide, onder verschillende gezichtspunten, de zinnebeelden van eenvreeselijken toestand, verrezen uit de aarde tijdens den noodlottigenopstand van Juni 1848, den grootsten straatoorlog, dien de geschiedenisgezien heeft.
Soms gebeurt het, dat de groote wanhopige, het kanalje, uit dediepte van zijn angsten, zijn moedeloosheid, zijn nood, zijnkoortsigheid, zijn rampspoeden, zijn peststof, zijn onwetendheid, zijnduisternis, zelfs tegen de beginselen, de vrijheid, gelijkheid enbroederschap, het algemeene stemrecht, de regeering van allen doorallen, protesteert, en dat het gepeupel tegen het volk slag levert.
Het janhagel valt het algemeen recht aan; de ochlocratiestaat op tegen den demos.
Dit zijn treurige dagen, want zelfs in dezen waanzin is immer eenzekere hoeveelheid recht; er ligt zelfmoord in dit tweegevecht, en dezewoorden, janhagel, kanalje, ochlocratie, gepeupel, die beleedigingenwillen zijn, bewijzen, helaas! veeleer de schuld van hen die regeeren,dan de schuld van hen die lijden; veeleer de schuld der bevoorrechten,dan die der onterfden.
Wij voor ons spreken deze woorden nooit uit, zonder droefheid eneerbied; want wanneer de wijsbegeerte de zaken onderzoekt, welke dezewoorden aanduiden, vindt zij er vaak veel grootheid naast de ellende.Athene was een ochlocratie; de geuzen hebben Holland geschapen; hetgepeupel heeft meer dan eens Rome gered; en het kanalje volgde JezusChristus. [8]
Geen denker, die niet soms de schitterende deugden der lagereklassen bewonderd heeft.
Ongetwijfeld dacht de H. Jeronimus aan dit kanalje, aan al deze armelieden, aan al deze schooiers, aan al deze ellendigen, waaruit deapostelen en martelaars zijn o