Estas afero konata, ke la malgrandaj nacioj tre satas estifieraj pro siaj grandaj homoj kaj ke ili tre volonte atentigas lainternacian publikon pri la fakto, ke la penso ekbruliginta korojnkaj kapojn de homaro devenis de filo de ilia tero kaj ilianacio.
La instruo pri la internacia solidareco, estu gi disvastigintakiom ajn, neniam forpelos el homaj koroj la sanktan flamon despeciala amo al homoj naskigintaj en la sama regiono kaj lernintajde la patrino la saman idiomon, amon de la propra nacio. Car lakauzo de tiu ci amo estas la plej esenca kvalito de homaro: giestas kredo je forto de la homa penso, je povo per la homecaj ideojregi la sorton de si mem kaj sorton de la tuta homaro.
Kaj la plej altaj, la plej idealaj kaj sekve la plej efikajideoj progresigi la homaron estas tiuj de mi, simpla, senpova kajsensignifa membro de sia nacio, sed forta tiam, se koroj de ciujmiaj samnacianoj ekbatas por la samaj savontaj ideoj.
Kaj kun gojega miro mi audas, ke, kio estis idealo kaj savontavorto por mi, estas same idealo kaj devizo de la ceterajsamnacianoj; ec ke la ideoj de la ceteraj estas pli klaraj kaj kela ilia koro batas pro ili ankorau pli brue ol la mia; kaj keekzistas inter la samnacianoj homoj, kiuj scias diri miajn idealojnper tiaj vortoj kaj montri al ili tiel ireblajn vojojn, ke la kapoflarante poveblecon realigi idealojn pensitajn nerealigeblaj svenaspro felicego. Tio estas la tasko de la grandaj animoj. Cu do oni nedevas fierigi pro nacia parenceco kun la granda spirita korifeo? Cuestas honto tia fiero?
Jen la argumento, kial la cehoslovaka nacio fierigas pro JanAmos Komenský (Comenius) kaj kial ni eldonas en esperanta tradukobrosuron priskribantan liajn vivon kaj laboron.
Jan Amos Komenský estas speciale kara al koro de ciuCehoslovako, car li estas unu de la tri homoj, kiuj plej esencereprezentas internan ideon de la cehoslovaka nacio, sencon de giahistorio, kiun dum la lastaj jardekoj tre kurage esploradis niajfilozofoj kaj historiistoj precipe T. G. Masaryk (nuna prezidantode la respubliko). Lia teorio trovis multan aprobon kajmultenombrajn kredantojn. Jen gia esenco.
Senco kaj celo de ekzisto de la cehoslovaka nacio, la internaideo de gia evoluo, estas montrita en gia historio. El gi sekvas,ke la nacio estis en la plej fruktodona evoluo de siaj kapablecojtiam, kiam gi luktis ekskluzive por celoj abstraktaj, spiritaj,idealaj, kiuj ne povis efiki je lia materia situacio. Tio estis dumepoko de Hus (bruligita en j. 1415) kaj de Husanoj.
La parolo de Hus „Sercu la veron kaj restu en la konita vero!“kiu estis de Masaryk montrita kiel la precipa instigilo de la Husacelado kaj farigis devizo de la progresema movado, estas mallongigode la plej arde dezirata idealo nacia: povi klopodi por koni laveron kaj por efektivigi postulojn kaj ordonojn de la vero en lapraktika vivo. Kio ce tio estas speciale substrekinda estas la